Bezoedeling van inzicht

Op het pad van meditatie, of welk ander serieus spiritueel proces dan ook, liggen de nodige valkuilen. Deze worden in de pali-canon de 10 vormen van bezoedeling van inzicht genoemd (bron: SN 35, SN 56.10, MN 115/iii64, AS h8, DN 15). Gautama de Boeddha gaf hierin aan op welke manieren een beoefenaar een onjuist beeld kan krijgen van zijn voortgang, een onjuiste route zou kunnen volgen of het onjuiste idee zou kunnen krijgen dat hij 'er is'.

Deze bezoedelingen komen op in het traject van concentratie-meditatie en het begin van de vipassana. Deze 10 vormen moeten allemaal overwonnen worden voordat het laatste stadium naar de realisatie/verlichting toe ingezet kan worden. De beoefenaar moet tevens een dermate focus ontwikkeld hebben dat hij de ware aard van de 5 aggregaten kan blijven observeren. Dit zijn voorwaarden voordat het laatste stadium (zuivering door kennis en inzicht) kan worden ingezet.

De 10 vormen van bezoedeling van inzicht zijn niet hetzelfde als de 10 mentale factoren.

Het zien van licht

Er kan een helder licht waargenomen worden met open of gesloten ogen. Het kan lijken alsof dit licht op ons schijnt of aan ons voorbij trekt in flarden. Het kan lijken alsof het licht uit onszelf of uit iemand anders of uit iets straalt.

Kennis

Inhoud van de dharma kan opeens helder worden, de samenhang in de boeddhistische filosofie begrepen worden of eigen ervaringen uit het verleden worden nu juist bezien. Bepaalde inzichten worden verkregen en ten diepste helder. De valkuil is dat dit kan leiden tot het idee -we zijn er- of dat er een zeer hoog niveau is bereikt, dat we gehoord dienen te worden en zelf beter zijn geworden dan de meditatieleraar, het centrum, of auteur die je begeleidt.

Verrukking

Binnen meerdere trajecten van de meditatie zullen er momenten van diepe vreugde en verrukking optreden. Het is vaak een sterke gevoel waarbij tevens ervaren kan worden dat het lichaam stroomt, dit kan zowel op fysiek en/of emotioneel en/of mentaal of anderszins niveau plaatsvinden. Toch is dit niet een doel op zich maar altijd en gewaarwording die opkomt en verdwijnt zoals alles opkomt en verdwijnt. Het is dus onjuist je hieraan te hechten of andere meditaties hiermee te gaan vergelijken.

Sereniteit

Wat voor verrukking geldt geld ook voor de sereniteit die kan optreden. Zowel in samsara als in de meditatie kan er een sereniteit ervaren worden waarin we verkeren. Zou je heel goed observeren dat is het meer een sfeer van sereniteit dat dat jij sereen bent geworden. Ook dit is een tijdelijk stadium waar geen verdere gehechtheid of conclusie aan verbonden moet worden.

Gelukzaligheid

Verrukking, sereniteit en gelukzaligheid kan voor een buitenstaander als 1 pot nat klinken maar de beoefenaar ervaart dat er grote verschillen tussen zitten. Ook dit geluksgevoel wordt buiten de meditatie ervaren en kan zodoende wederom het idee geven dat we er zijn. Het kan een begeerte op zich worden en dit is een duidelijke valkuil. Een andere mogelijk bestaat dat de meditatieleraar of het centrum of auteur die je begeleidt een te grote eer gaat krijgen en dat deze op een voetstuk wordt geplaatst. Dit op zich kan gaan leiden tot de volgende valkuil: geloof.

Geloof

Jij voert je eigen proces en jij doet je eigen meditaties. Toch kan je doordat je gelukzaligheid ervaart aan je meditatieleraar, het centrum of auteur die je begeleidt, de Boeddha, Dharma of de Sangha bovenmatig eer willen bewijzen. Er kan een geloof ontstaan dat deze leraar buitengewoon bijzonder is of dat dit centrum zeer speciaal is. We zouden vrijwilligerswerk kunnen gaan doen in het centrum of non of monnik gaan worden. We kunnen ons gaan inschrijven voor elke cursus of workshop die gegeven wordt. Met dankbaarheid is niets mis maar dit moet in verhouding en relatie staan met wijsheid en onze focus moet altijd op onze meditaties blijven en ons proces.

Energie

Voor een tantrist is deze vorm van bezoedeling zeer herkenbaar. Er vindt zo'n sterkte energiestroming (prana) in het lichaam plaats dat dit heftige gewaarwordingen teweeg brengt. Zo kan kan je het gevoel krijgen uitermate sterk en krachtig te zijn, lange tijd zonder voeding of slaap te kunnen en gedurende lange periodes te kunnen blijven mediteren. Een juiste meditatiehouding kan lang aangehouden worden en fysieke klachten lijken verdwenen te zijn. Ook dit stadium is van tijdelijke aard en zal zoals alles opkomen en vergaan.

Opmerkzaamheid

Iemand die begint met mediteren zal soms moeite hebben de opmerkzaamheid/observatie gedurende langere tijd op 1 observatiepunt te houden. Nu lijkt dit vanzelf te gaan en zonder schijnbaar enige moeite worden gewaarwordingen opgemerkt en neutraal geobserveerd. Concentratie, neutraliteit en observatie zijn zeer sterk aanwezig en dit gedurende lange tijd. Het idee dat een verlichte op hoog niveau staat kan weer opkomen.

Gelijkmoedigheid

Gelijkmoedigheid kan een match hebben met de eerder genoemde sereniteit. De gelijkmoedigheid die nu ervaren wordt is echter niet het neutrale gevoel door afwezigheid van conditioneringen maar het vermogen van de geest om elke conditionering zonder inspanning objectief te doorgronden. Deze gelijkmoedigheid is dus geen staat van zijn maar een instrument binnen het gewaar zijn. Een onjuiste interpretatie kan ons het gevoel geven dat we alle conditioneringen opgeruimd hebben en dat meditatie niet meer nodig is.

Gehechtheid

De gehechtheid die opkomt kan het resultaat zijn van alle voorgaande bezoedelingen: het is een spirituele gehechtheid waarbij een verlangen bestaat de bezoedeling nogmaals te ervaren en de wens om deze vast te kunnen blijven houden. Het onjuiste beeld kan ontstaan dat de ervaren bezoedeling een kwalitatieve eigenschap van ons is terwijl het niets meer is dan een gemoedstoestand die opkomt en vergaat.

Uitleg op film