Lijden veroorzaken vs zuiver handelen

Uit dharma-lotus.nl
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Wanneer is een handeling zuiver te noemen, wat is zuiver en is dat voor iedereen hetzelfde?
Is lijden per persoon verschillend en hoe veroorzaak of voorkom je dit lijden?

De Dharma geeft hier een hele duidelijk uitleg over en verhaalt voorbeelden uit het leven van Gautama de Boeddha hoe hij met dit onderwerp omging. Als je de verhalen uit de Pali-canon leest zal het wellicht verbazingwekkend overkomen van Gautama de Boeddha lijden heeft veroorzaakt. Zo nam hij veel mannen op in zijn Sangha die zodoende het aardse leven, en dus ook hun gezin, achterlieten. Dit gezin leed daaronder. Ook beantwoorde Gautama de Boeddha nooit vragen over metafysische onderwerpen tot grote ergernis van de vragensteller. Brahmanen en monniken uit andere stromingen kon hij in vraaggesprekken beschimpen en ook zij leden daaronder.

De kern van de leer van Gautama de Boeddha is het inzicht dat Leven en Lijden onlosmakelijk met elkander verbonden zijn. Dat dit Lijden een oorzaak heeft en dat deze oorzaak altijd bij jezelf ligt. Dit zijn de eerste 3 van de 4 edele waarheden. De 4e edele waarheid is het 8-voudige pad waarin hij uitleg geeft hoe je uit dit lijden kunt geraken om zo de verlichting te bereiken. In deze gehele leer wordt duidelijk dat leed ervaren kan worden op ego-niveau en op de Boeddha-natuur.

Leed ervaren op ego-niveau

Het ego beslaat het sterfelijke lichaam: fysiek, emotioneel en cognitief. Hierin zitten herinneringen, emoties, gedachten, overtuigingen en conditioneringen. Alles wat valt binnen het kader van Ik-Mijn-Ons-Overtuigingen is bij elkaar ego en op ego-niveau is het fysieke lijden (pijn, ziekte, ouderdom), het emotionele lijden (verdrietig, boos, teleurgesteld, angst) en het cognitief lijden (onwetendheid, begeerte, aversie). Lijden op ego-niveau is altijd individueel en wordt primair veroorzaakt door een conditionering voortkomend uit onwetendheid, begeerte of aversie. Dit heeft vervolgens zijn uitwerking op het emotionele en fysieke lichaam.

Leed ervaren op Boeddha-natuur

De Boeddha-natuur is niet een individueel of authentiek iets. Het is niet ons hogere of onze ziel. De Boeddha-natuur is de prana en zijn de inzichten die we reeds verkregen hebben en is het proces van en naar verlichting toe. Het lijden op het niveau van Boeddha-natuur is niet in de gelegenheid zijn spirituele groei te ervaren. Dit lijden is primair niet individueel omdat het ego-niveau hier buiten staat. Het is een veel dieper gevoel van lijden, een gevoel van onrecht, onzuiverheid dat niet op het emotionele lichaam plaatsheeft maar rechtstreeks in het gevoelscentrum.

Zowel lijden als zuiver handelen kan ervaren worden op ego-niveau als ook op Boeddha-natuur. Maar wanneer is het nu lijden veroorzaken of zuiver handelen? Het heeft te maken met de mogelijkheid tot spirituele groei. Op het moment dat iemand de mogelijkheid wordt ontnomen spiritueel te groeien dan creëer je lijden op de Boeddha-natuur en dit lijden is niet individueel. Op het moment dat iemand de mogelijkheid krijgt spirituele groei te ervaren dan is er sprake van Zuiver handelen. Zodoende is in het hierboven genoemde voorbeeld Gautama de Boeddha bezig met een zuivere handeling als hij de man opneemt in zijn Sangha ook al ervaart het gezin lijden door zijn weggaan. De man krijgt de mogelijkheid aangereikt spirituele groei te gaan ervaren. Het achtergebleven gezin lijdt daaronder maar dit lijden is op ego-niveau en daarom van minder belang.

Een ander voorbeeld. Een man is verslaafd aan drugs en vraag jou om geld om drugs te kunnen kopen. Hij heeft al enige tijd geen drugs genomen en de eerste ziekteverschijnselen dienen zich reeds aan en de man lijdt hieronder. Jij geeft hem geld en de man koopt zijn drugs waarna de ziekteverschijnselen verdwijnen en hij zich helemaal gelukkig voelt in zijn roes.

Je zou kunnen denken dat je zuiver hebt gehandeld want je hebt zijn lijden weggenomen. In werkelijkheid heb je helemaal niet zuiver gehandeld maar juist lijden veroorzaakt. Je hebt namelijk de man de mogelijkheid ontnomen spirituele groei te ervaren. Als iemand drugs gebruikt en in een roes zit is het bewustzijn te verdoofd om ook maar iets op te merken.

Een man is verslaafd aan drugs en vraag jou om geld om drugs te kunnen kopen. Hij heeft al enige tijd geen drugs genomen en de eerste ziekteverschijnselen dienen zich reeds aan. De man lijdt hieronder. Jij geeft hem geen geld maar biedt hem de gelegenheid aan om af te kicken. Als de man meegaat in jouw voorstel zullen de ziekteverschijnselen toenemen en in het afkickproces zal hij zich vaker slecht voelen. Hij lijdt daaronder en toch is jouw handeling zuiver want het bewustzijn van de man is namelijk niet meer verdoofd door de drugs en zodoende heeft hij de gelegenheid tot spirituele groei.

Samengevat:

  • lijden veroorzaken: als je iemand de gelegenheid tot spirituele groei ontneemt = ego-niveau
  • zuiver handelen: als je iemand de gelegenheid geeft spirituele groei te ervaren = Boeddha-natuur

Valkuilen

De man die toegelaten wilt worden tot de Sangha en de man die het aanbod krijgt af te kicken moet dat uit vrije wil overwegen en zelf de beslissing daartoe nemen. Als de man na zijn afkicken een spirituele methodiek wilt volgen waar jij het niet mee eens bent dan mag hem geen strobreed in de weg gelegd worden. Iedereen mag zijn eigen spirituele proces gaan volgen mits dat spirituele proces aan 2 voorwaarden voldoet:

  • het spirituele proces mag geen lijden veroorzaken. Lijden is het ontnemen van spirituele groei, dus een spiritueel proces van de ene mag niet leiden tot het ontnemen van een spiritueel proces bij de ander.
  • het spirituele proces moet ook leiden tot spirituele groei. Een proces beginnen wat totaal niet werkt is een zonde, naar bijvoorbeeld het gezin de man achterliet. Zij lijden nu terwijl de man een zinloos spiritueel proces aan het voeren is.

Tot slot mag Zuiver handelen en het spirituele proces geen effect hebben op het ego-niveau. Beslist iemand om niet af te kicken of een geheel ander spiritueel proces aan te gaan dan wat jij gewend bent dan moet diegene die vrijheid hebben en mag dat bij jou geen emoties oproepen. Gevoelsmatig kan je teleurstelling ervaren maar dit mag geen effect hebben op het emotionele lichaam.

Lijden veroorzaken (ego-niveau)

Elke handeling op ego-niveau begint vanuit een conditionering die gecreëerd is vanuit onwetendheid, begeerte of aversie. Bij elke handeling vanuit ego-niveau staat het ego voorop en als anderen profiteren van deze handeling is dat mooi meegenomen. Het is dus mogelijk dat iemand vanuit ego-niveau handelingen doet waarbij een ander enorm gebaat is en in de gelegenheid komt grote spirituele groei te ervaren. Toch is deze handeling primair niet zuiver omdat de intentie achter deze handeling vanuit ego komt. Was je intentie om de ander belangeloos en onbaatzuchtig te helpen, dan was het een zuivere handeling geweest. Het ego echter verlangt er iets voor terug n.l. goedkeuring, complimentjes, dankbetuiging, geld, materie, status, aandacht... En deze intentie maakt de handeling toch onzuiver ook al is de uitwerking voor de ander heel positief. Het veroorzaken van het lijden betreft hier jezelf; het verlangen naar de complimentjes maakt je verslaafd en begerig. zuiver handelen (Boeddha-natuur)

Omdat in de Boeddha-natuur geen onwetendheid, begeerte of aversie aanwezig is is elke handeling per definitie zuiver. We kunnen vanuit ego-niveau én vanuit Boeddha-natuur zowel handelen als ervaren. In schema gezet ziet het er als volgt uit:


  ego-niveau (handelen) Boeddha-natuur (handelen)

ego-niveau

(ervaren)
Vanuit begeerte of aversie

wordt gehandeld om het eigen ego te strelen.
De ander ervaart dit op zijn ego-niveau waardoor

begeerte of aversie worden aangewakkerd.
Vanuit zuiverheid wordt

gehandeld zonder bijbedoeling of sturing.
De ander ervaart dit op zijn ego-niveau waardoor

begeerte of aversie worden aangewakkerd.

Boeddha-natuur

(ervaren)
Vanuit begeerte of aversie

wordt gehandeld om het eigen ego te strelen.
De ander ervaart dit op Boeddha-natuur en ervaart

spirituele groei door de handeling.
Vanuit zuiverheid wordt

gehandeld zonder bijbedoeling of sturing.
De ander ervaart dit op Boeddha-natuur en ervaart

spirituele groei door de handeling.


Als iemand volstrekt in zuiverheid leeft (het 8-voudige pad volgt) dan zullen 4 kwaliteiten in deze persoon zich gaan ontwikkelen:

  • liefdevolle vriendelijkheid (mettã)
  • gelijkmoedigheid (upekkhã)
  • mededogen (karunã)
  • medevreugde (muditã)

Dit worden de 4 onbegrensde gemoedstoestanden (brahmavihãra's) genoemd.

Lezing over Mindfulness op YouTube