13 universeel mooie factoren

Uit dharma-lotus.nl
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De Boeddhistische opsommingen

In de boeddhistische filosofie (de Dharma) komen veel opsommingen voor; de 4 dit, de 7 dat, de 12 zo... In de tijd dat Gautama de Boeddha leefde (563-483 v.Chr.) was bijna iedereen analfabeet en middels deze opsommingen was de filosofie beter uit te leggen en te onthouden. Deze filosofie is door de jaren heen nauwelijks veranderd en zo bestaan de opsommingen nog steeds. De opsommingen dienen als kapstok waar de filosofie aan hangt en in lezingen en lessen wordt vaak verwezen naar een bepaalde opsomming. Op deze wiki is een aparte categorie opgenomen met de meest voorkomende opsomming. Eén van de opsommingen is onderstaande...

De 13 universeel mooie factoren

De universele mooie factoren (sobhana cetasika) zijn menselijke eigenschappen die we nodig hebben om de mentale vergiften (blokkades) op te kunnen lossen.

Het welbekende loslaten is niet een actie op zich maar altijd een gevolg van inzichten. Er dient ingezien te worden dat haat geen heil en voordeel heeft maar altijd lijden in zich herbergt. Zodra de factor -niet-haat- (adosa) ingezien wordt kan haat losgelaten worden. Zo zijn er 19 van deze universele mooie factoren en 13 unieke factoren waarvan enkele specifiek worden beschreven voor de mentale factoren en voor het bewustzijn.


mooie factoren tegenpool karakteristiek
vertrouwen twijfel geloof (in iets of iemand)
opmerkzaamheid afleiding en verwarring niet wankelen
morele schaamte onzuiverheid walging (voor onzuiverheid)
morele onbevreesdheid bevreesdheid bevreesdheid (voor onzuiverheid)
niet-verlangen verlangen afwezigheid (van verlangen)
niet-haat haat gebrek aan felheid en geen tegenstand bieden
neutraliteit van geest partijdigheid evenwicht (van bewustzijn en de mentale factoren)
sereniteit* rusteloosheid en wroeging het kalmeren van verstoringen
lichtheid* dufheid en traagheid het verminderen van zwaarte
buigzaamheid* onjuiste zienswijzen en hoogmoed het verminderen van stijfheid en rigiditeit
plooibaarheid* overige hindernissen (leidend tot starheid) tegengaan van starheid
vaardigheid* ziekte de gezondheid te verhogen
oprechtheid* schijnheiligheid en bedrog rechtschapenheid
* van de mentale factoren en van bewustzijn. Bron: (Bron: Abhidhamma-pitaka (II, § 5).


Volledig artikel

Een volledig artikel over dit thema kan je vinden op Universeel mooie factoren.