13 universeel mooie factoren
De Boeddhistische opsommingen
In de boeddhistische filosofie (de Dharma) komen veel opsommingen voor; de 4 dit, de 7 dat, de 12 zo... In de tijd dat Gautama de Boeddha leefde (563-483 v.Chr.) was bijna iedereen analfabeet en middels deze opsommingen was de filosofie beter uit te leggen en te onthouden. Deze filosofie is door de jaren heen nauwelijks veranderd en zo bestaan de opsommingen nog steeds. De opsommingen dienen als kapstok waar de filosofie aan hangt en in lezingen en lessen wordt vaak verwezen naar een bepaalde opsomming. Op deze wiki is een aparte categorie opgenomen met de meest voorkomende opsomming. Eén van de opsommingen is onderstaande...
De 13 universeel mooie factoren
De universele mooie factoren (sobhana cetasika) zijn menselijke eigenschappen die we nodig hebben om de mentale vergiften (blokkades) op te kunnen lossen.
Het welbekende loslaten is niet een actie op zich maar altijd een gevolg van inzichten. Er dient ingezien te worden dat haat geen heil en voordeel heeft maar altijd lijden in zich herbergt. Zodra de factor -niet-haat- (adosa) ingezien wordt kan haat losgelaten worden. Zo zijn er 19 van deze universele mooie factoren en 13 unieke factoren waarvan enkele specifiek worden beschreven voor de mentale factoren en voor het bewustzijn.
mooie factoren | tegenpool | karakteristiek |
vertrouwen | twijfel | geloof (in iets of iemand) |
opmerkzaamheid | afleiding en verwarring | niet wankelen |
morele schaamte | onzuiverheid | walging (voor onzuiverheid) |
morele onbevreesdheid | bevreesdheid | bevreesdheid (voor onzuiverheid) |
niet-verlangen | verlangen | afwezigheid (van verlangen) |
niet-haat | haat | gebrek aan felheid en geen tegenstand bieden |
neutraliteit van geest | partijdigheid | evenwicht (van bewustzijn en de mentale factoren) |
sereniteit* | rusteloosheid en wroeging | het kalmeren van verstoringen |
lichtheid* | dufheid en traagheid | het verminderen van zwaarte |
buigzaamheid* | onjuiste zienswijzen en hoogmoed | het verminderen van stijfheid en rigiditeit |
plooibaarheid* | overige hindernissen (leidend tot starheid) | tegengaan van starheid |
vaardigheid* | ziekte | de gezondheid te verhogen |
oprechtheid* | schijnheiligheid en bedrog | rechtschapenheid |
* van de mentale factoren en van bewustzijn. Bron: (Bron: Abhidhamma-pitaka (II, § 5). |
Volledig artikel
Een volledig artikel over dit thema kan je vinden op Universeel mooie factoren.