Dalai Lama

De 5e Dalai Lama; Ngawang Lobsang Gyatso

Overzicht van alle boeddhistische onderwerpen

11-daagse Vipassana meditatie retraite op Ekãyano

Boeddhistische Pelgrimage (India/Nepal)

Het instituut van de Dalai Lama is een van de meest iconische en blijvende spirituele en politieke instituties ter wereld, diep geworteld in het Tibetaans boeddhisme en de geschiedenis van Tibet. Iedere Dalai Lama wordt beschouwd als de reincarnatie van Avalokiteshvara, de bodhisattva van mededogen. Het is dus niet zo dat de 2e Dalai Lama een incarnatie is van de 1e Dalai Lama. De afzonderlijke Dalai Lama's hebben dus niets met elkaar te maken. Ze spelen een centrale rol als spiritueel leider van het Tibetaans boeddhisme en, historisch gezien, als politiek leider van Tibet.

Oorsprong van het instituut van de Dalai Lama

Het instituut van de Dalai Lama vindt zijn oorsprong in de 14e eeuw binnen de Gelugpa-school, een van de vier grote tradities van het Tibetaans boeddhisme. De term "Dalai Lama" is een combinatie van het Mongoolse woord dalai (oceaan) en het Tibetaanse woord lama (leraar of goeroe), wat vrij vertaald "oceaan van wijsheid" betekent. De titel werd voor het eerst verleend in 1578 door de Mongoolse leider Altan Khan aan Sonam Gyatso, die retrospectief de 3e Dalai Lama werd genoemd. De twee voorgaande leraren in zijn reïncarnatielijn, Gendun Drup en Gendun Gyatso, werden postuum erkend als de 1e en 2e Dalai Lama. De oprichting van het instituut was nauw verbonden met de opkomst van de Gelugpa-school, die in de 14e eeuw werd gesticht door de monnik Tsongkhapa. Deze school benadrukte discipline, studie en filosofische diepgang, en groeide uit tot de dominante religieuze en politieke kracht in Tibet. De Dalai Lama’s werden niet alleen spirituele leiders, maar ook de facto heersers van Tibet, met name vanaf de 5e Dalai Lama, die in de 17e eeuw de politieke macht van het instituut consolideerde.

Het proces van het selecteren van een nieuwe Dalai Lama is uniek en diep spiritueel. Na de dood van een Dalai Lama begint een zoektocht naar zijn reïncarnatie, geleid door hoge lama’s, orakels en voortekenen, zoals visioenen in het heilige meer Lhamo Lhatso. Een jonge jongen, meestal afkomstig uit Tibet of aangrenzende regio’s, wordt geïdentificeerd op basis van tests, zoals het herkennen van persoonlijke bezittingen van de vorige Dalai Lama. Dit proces is echter in recente jaren controversieel geworden, met name door de inmenging van de Chinese regering in de selectie van Tibetaanse religieuze leiders.

Betekenis van het instituut

Het instituut van de Dalai Lama heeft zowel een spirituele als een politieke dimensie:

• Spirituele rol: Als reïncarnatie van Avalokiteshvara belichaamt de Dalai Lama mededogen en wijsheid. Hij is de spirituele leider van miljoenen boeddhisten, niet alleen in Tibet, maar ook in Mongolië, Bhutan, delen van India, Nepal en wereldwijd. Zijn leringen richten zich op universele waarden zoals compassie, mindfulness en interreligieuze harmonie, wat het instituut een mondiale invloed heeft gegeven.

• Politieke rol: Van de 17e tot de 20e eeuw fungeerde de Dalai Lama vaak als het staatshoofd van Tibet, met name na de vestiging van de Ganden Phodrang-regering door de 5e Dalai Lama in 1642. Deze regering combineerde spirituele en wereldlijke macht, hoewel de Dalai Lama’s vaak afhankelijk waren van regenten en andere adviseurs, vooral wanneer ze nog jong waren. Na de Chinese invasie van Tibet in 1950 en de daaropvolgende ballingschap van de 14e Dalai Lama in 1959, werd de politieke rol van de Dalai Lama voortgezet via de Tibetaanse regering in ballingschap in Dharamsala, India. In 2011 trok de 14e Dalai Lama zich echter terug uit zijn politieke rol, waarmee hij de scheiding van kerk en staat bevorderde en de verantwoordelijkheid overdroeg aan democratisch gekozen leiders.

• Culturele en symbolische betekenis: De Dalai Lama is een symbool van de Tibetaanse identiteit en cultuur, vooral in het licht van de Chinese onderdrukking van Tibet sinds de jaren 1950. Het instituut heeft een cruciale rol gespeeld in het behoud van de Tibetaanse taal, religie en tradities, zowel in Tibet als in de diaspora.

Belangrijke Dalai Lama’s

Hoewel er sinds de 14e eeuw veertien Dalai Lama’s zijn geweest, hebben sommige een bijzondere stempel gedrukt op de geschiedenis van Tibet en het boeddhisme. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste Dalai Lama’s:

1e Dalai Lama: Gendun Drup (1391–1474)

Gendün Drub, geboren in een nomadenfamilie in Centraal-Tibet, wordt retrospectief beschouwd als de 1e Dalai Lama. Hij was een directe leerling van Tsongkhapa, de stichter van de Gelugpa-school, en speelde een sleutelrol in het verspreiden van diens leer. Hij stichtte het klooster Tashilhunpo in Shigatse, dat een van de belangrijkste centra van de Gelugpa-school werd. Hoewel hij tijdens zijn leven geen politieke macht had, legde hij de spirituele basis voor het instituut.
lees meer over dit onderwerp op: Gendün Drub

3e Dalai Lama: Sonam Gyatso (1543–1588)

Sönam Gyatso was de eerste die de titel "Dalai Lama" ontving, verleend door Altan Khan, de leider van de Mongoolse Tümed-stam. Deze alliantie tussen de Gelugpa-school en de Mongolen was cruciaal voor de verspreiding van het Tibetaans boeddhisme in Mongolië en versterkte de positie van de Gelugpa in Tibet. Sonam Gyatso’s diplomatieke vaardigheden en missionaire werk maakten hem een sleutelfiguur in de vroege geschiedenis van het instituut.
lees meer over dit onderwerp op: Sönam Gyatso

5e Dalai Lama: Ngawang Lobsang Gyatso (1617–1682)

Bekend als de "Grote Vijfde," was Ngawang Lobsang Gyatso de meest invloedrijke Dalai Lama in de geschiedenis. Hij verenigde Tibet onder de Ganden Phodrang-regering in 1642, met steun van de Mongoolse leider Güshri Khan. Hij vestigde Lhasa als de politieke en spirituele hoofdstad van Tibet en begon de bouw van het Potala-paleis, dat nog steeds een symbool van de Tibetaanse identiteit is. Zijn regering markeerde het begin van de Dalai Lama’s als zowel spirituele als wereldlijke leiders. Hij was ook een productieve schrijver en geleerde, die belangrijke werken over boeddhistische filosofie en geschiedenis naliet.
lees meer over dit onderwerp op: [[Ngawang Lobsang Gyatso]

7e Dalai Lama: Kelzang Gyatso (1708–1757)

Kälsang Gyatso leefde in een tijd van politieke instabiliteit, met name door de groeiende invloed van de Qing-dynastie van China in Tibetaanse zaken. Hij werd geïnstalleerd als Dalai Lama met steun van de Qing-keizer, maar wist toch een zekere mate van Tibetaanse autonomie te behouden. Hij stichtte het klooster Tengyeling en droeg bij aan de verdere institutionalisering van de Gelugpa-school. Zijn regeerperiode was een delicate balans tussen spirituele leiderschap en het navigeren van externe politieke krachten.
lees meer over dit onderwerp op: Kälsang Gyatso

13e Dalai Lama: Thubten Gyatso (1876–1933)

De 13e Dalai Lama was een hervormer die Tibet probeerde te moderniseren in een tijd van toenemende externe druk, met name van het Britse Rijk en het Russische Rijk. Na de Britse invasie van Tibet in 1904 (onder leiding van Francis Younghusband) en een tijdelijke ballingschap in Mongolië en China, keerde hij terug naar Tibet en voerde hij hervormingen door in het leger, de bureaucratie en het onderwijssysteem. Hij verklaarde in 1913 de onafhankelijkheid van Tibet, hoewel deze nooit internationaal werd erkend. Zijn inspanningen legden de basis voor de Tibetaanse soevereiniteitsclaims die later door de 14e Dalai Lama zouden worden voortgezet.
lees meer over dit onderwerp op: Thubten Gyatso

14e Dalai Lama: Tenzin Gyatso (1935–heden)

Tenzin Gyatso, geboren als Lhamo Thondup, is de huidige en meest bekende Dalai Lama. Zijn leven werd gekenmerkt door de Chinese invasie van Tibet in 1950 en zijn daaropvolgende vlucht naar India in 1959 na de Tibetaanse Opstand. Vanuit Dharamsala richtte hij de Tibetaanse regering in ballingschap op en werd hij een wereldwijde pleitbezorger voor de Tibetaanse zaak, vrede en mensenrechten. In 1989 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn niet-gewelddadige strijd. Hij introduceerde democratische hervormingen in de Tibetaanse regering in ballingschap en trok zich in 2011 terug uit zijn politieke rol. Tenzin Gyatso’s charisma, toegankelijkheid en nadruk op universele waarden zoals compassie en interreligieuze dialoog hebben het instituut van de Dalai Lama een wereldwijde uitstraling gegeven.
lees meer over dit onderwerp op: Tenzin Gyatso

Uitdagingen en de toekomst van het instituut

Het instituut van de Dalai Lama staat voor aanzienlijke uitdagingen in de 21e eeuw. De Chinese regering heeft sinds de jaren 1950 geprobeerd controle uit te oefenen over de selectie van Tibetaanse religieuze leiders, waaronder de Dalai Lama. De controversiële benoeming van een door China gesteunde Panchen Lama in 1995 (terwijl de door Tibet erkende Panchen Lama verdween) is een voorbeeld van deze inmenging. De 14e Dalai Lama heeft gesuggereerd dat hij mogelijk de laatste Dalai Lama zal zijn of dat de traditie op een andere manier zal worden voortgezet, bijvoorbeeld zonder reïncarnatie of via een democratisch gekozen opvolger. Dit heeft geleid tot speculatie en debat over hoe het instituut zal evolueren na zijn overlijden. Daarnaast heeft de globalisering van het Tibetaans boeddhisme geleid tot een bredere, maar soms verwaterde, interpretatie van de rol van de Dalai Lama. Terwijl hij in het Westen vaak wordt gezien als een universele spirituele leider, blijft zijn betekenis in Tibet en de Tibetaanse diaspora diep verbonden met de strijd voor cultureel en religieus behoud.

Conclusie

Het instituut van de Dalai Lama is een unieke combinatie van spiritueel leiderschap, politieke autoriteit en cultureel symbool. Door de eeuwen heen hebben de Dalai Lama’s Tibet gevormd en het Tibetaans boeddhisme wereldwijd verspreid. Figuren zoals de 5e en 14e Dalai Lama hebben het instituut niet alleen geconsolideerd, maar ook aangepast aan de uitdagingen van hun tijd. Terwijl de toekomst van het instituut onzeker is, met name door de geopolitieke spanningen rond Tibet, blijft de erfenis van de Dalai Lama’s een bron van inspiratie voor miljoenen mensen wereldwijd, als symbool van mededogen, wijsheid en veerkracht.

Lijst van Dalai Lama's

	Naam	Afbeelding	Leven	Regering
1.	Gendün Drub		1391-1474	titel werd postuum verleend
2.	Gendün Gyatso		1475-1542	titel werd postuum verleend
3.	Sönam Gyatso		1543-1588	1578-1588
4.	Yönten Gyatso		1589-1617	1601-1617
5.	Ngawang Lobsang Gyatso		1617-1682	1642-1682
6.	Tsangyang Gyatso		1682-1706	1697-1706
7.	Kälsang Gyatso		1708-1757	1751-1757
8.	Jampäl Gyatso		1758-1804	1781-1788
9.	Lungtog Gyatso		1805-1815	1808-1815
10.	Tsültrim Gyatso		1816-1837	1826-1837
11.	Khädrub Gyatso		1838-1856	1842-1856
12.	Trinley Gyatso		1857-1875	1860-1875
13.	Thubten Gyatso		1876-1933	1895-1933
14.	Tenzin Gyatso		sinds 1935	1950-1959