Tatramajjhattata
Het Boeddhistisch woordenboek
In zowel de Dharma als het Boeddhisme worden veel termen gebruikt die voortkomen uit het Pali of het Sanskriet. Veel van die termen zijn voor de meeste onbekend, andere hebben een betekenis vanuit het Hindoeïsme, maar hebben een heel andere betekenis in het Boeddhisme. Vertalen van deze termen naar het Nederlands is soms lastig omdat het vertaalde woord reeds een betekenis heeft. Op deze wiki hebben we een woordenboek opgesteld met de meest voorkomende termen uit het Boeddhisme (In Pali, Sanskriet of der Nederlandse vertaling) met een uitleg. Veelal bevat het ook een link naar een uitgebreider artikel.
Tatramajjhattatã
Tatramajjhattatã betekent 'neutraliteit van geest' en is één van de Universeel mooie factoren (Sobhana Cetasika), menselijke eigenschappen die we nodig hebben om de mentale vergiften (blokkades) op te kunnen lossen middels meditatie en mindfulness.
Tatramajjhattatã betekent letterlijk: "daar in het midden" en behelst een innerlijke houding van evenwichtigheid, niet-gehechtheid en onpartijdigheid. Neutraliteit van geest is de verheven vorm van gelijkmoedigheid (upekkhã) en moet niet verward worden met een neutraal gevoel, onverschilligheid of gebrek aan durf of kracht. In de boeddhistische filosofie wordt neutraliteit van geest vergeleken met een span krachtige volbloedpaarden die rustig en gelijkmatig over de weg voortgaan. Het span vormt een eenheid (versus chaos en wanorde) en rust (versus agressie en baldadigheid). Neutraliteit straalt kracht uit zonder deze kracht in te zetten. Neutraliteit beschermt balans en waarheid (dharma) zonder discriminatie, oordeel, keuze, voorkeur of doel. Het heeft als karakteristiek het in evenwicht brengen van bewustzijn en de mentale factoren. Het wordt samen met concentratie (opmerkzaamheid) en observatie een voorwaarde om met meditatie te kunnen beginnen en wordt als zodanig beschreven in het 8-voudige pad.
De volgende 12 universele mooie factoren worden paarsgewijs uitgelegd. Het bevat 6 mooie factoren die elk betrekking hebben op de mentale factor en het bewustzijn.
Universeel mooie factoren
Alle Universeel mooie factoren, met hun tegenpool en hun karakteristiek zijn:
| Mooie factoren | Tegenpool | karakter | ||
|---|---|---|---|---|
| vertrouwen (zintuiglijk) | twijfel | geloof (in iets of iemand) | ||
| opmerkzaamheid | afleiding en verwarring | niet wankelen | ||
| morele schaamte | onzuiverheid | walging (voor onzuiverheid) | ||
| morele onbevreesdheid | bevreesdheid | bevreesdheid (voor onzuiverheid) | ||
| niet-verlangen | verlangen | afwezigheid (van verlangen) | ||
| niet-haat | haat | gebrek aan felheid en geen tegenstand bieden | ||
| neutraliteit van geest | partijdigheid | evenwicht (van bewustzijn en de mentale factoren) | ||
| sereniteit * | rusteloosheid en wroeging | het kalmeren van verstoringen | ||
| lichtheid * | dufheid en traagheid | het verminderen van zwaarte | ||
| buigzaamheid * | onjuiste zienswijzen en hoogmoed | het verminderen van stijfheid en rigiditeit | ||
| plooibaarheid * | overige hindernissen (leidend tot starheid) | tegengaan van starheid | ||
| vaardigheid * | ziekte | de gezondheid te verhogen | ||
| oprechtheid * | schijnheiligheid en bedrog | rechtschapenheid | ||
| * van de mentale factoren en van bewustzijn (Bron: Abhidhamma-pitaka (II, § 5) | ||||