Phassa
Het Boeddhistisch woordenboek
In zowel de Dharma als het Boeddhisme worden veel termen gebruikt die voortkomen uit het Pali of het Sanskriet. Veel van die termen zijn voor de meeste onbekend, andere hebben een betekenis vanuit het Hindoeïsme, maar hebben een heel andere betekenis in het Boeddhisme. Vertalen van deze termen naar het Nederlands is soms lastig omdat het vertaalde woord reeds een betekenis heeft. Op deze wiki hebben we een woordenboek opgesteld met de meest voorkomende termen uit het Boeddhisme (In Pali, Sanskriet of der Nederlandse vertaling) met een uitleg. Veelal bevat het ook een link naar een uitgebreider artikel.
Phassa
De boeddhistische term phassa (Pali, Sanskriet: sparśa) betekent contact (aanraking). Het verwijst naar het moment waarop een zintuigpoort (oog, oor, neus, tong, lichaam en geest), een zintuiglijk object (zoals een vorm, geluid, geur, smaak, gevoel of gedachte) en het bijbehorende zintuigbewustzijn (bijvoorbeeld oogbewustzijn) samenkomen. Dit contact is een cruciale schakel in het proces van waarneming en speelt een centrale rol in de boeddhistische psychologie, met name in de leer van de Twaalf Schakels van Afhankelijk Ontstaan (paticcasamuppada).
| Vorm (Rüpa) 1e Kandha |
Bewustzijn (Viññana) 2e Kandha |
Contact (Phassa) |
Gevoel (Vedanã) 3e Kandha |
Perceptie (Sañña) 4e Kandha |
Oordeel (Sankhara) 5e Kandha |
|---|---|---|---|---|---|
| ogen | oogbewustzijn | oogcontact | - aangenaam - onaangenaam - Neutraal |
objecten | de hieruit voorkomende handeling |
| oren | oorbewustzijn | oorcontact | geluiden | ||
| tong | tongbewustzijn | tongcontact | smaken | ||
| neus | neusbewustzijn | neuscontact | geuren | ||
| tastzin | tastzinbewustzijn | tastzincontact | aanraking | ||
| geest | gevoelbewustzijn | geestcontact | mentaal |
Phassa is de zesde schakel in deze keten en vormt de basis voor het ontstaan van gevoel (vedanā), begeerte (tanhā) en verder lijden (dukkha). Het is niet slechts fysiek contact, maar ook mentaal, zoals het moment waarop de geest in aanraking komt met een object via de zes zintuigen. Phassa is neutraal van aard, maar de manier waarop de geest reageert op dit contact (met gehechtheid, afkeer of onwetendheid) bepaalt de karmische gevolgen.
In de praktijk wordt phassa in mindfulness en meditatie onderzocht om inzicht te krijgen in hoe waarnemingen en reacties ontstaan, en om zo de cyclus van lijden te doorbreken.