Oordeel
Het Boeddhistisch woordenboek
In zowel de Dharma als het Boeddhisme worden veel termen gebruikt die voortkomen uit het Pali of het Sanskriet. Veel van die termen zijn voor de meeste onbekend, andere hebben een betekenis vanuit het Hindoeïsme, maar hebben een heel andere betekenis in het Boeddhisme. Vertalen van deze termen naar het Nederlands is soms lastig omdat het vertaalde woord reeds een betekenis heeft. Op deze wiki hebben we een woordenboek opgesteld met de meest voorkomende termen uit het Boeddhisme (In Pali, Sanskriet of der Nederlandse vertaling) met een uitleg. Veelal bevat het ook een link naar een uitgebreider artikel.
Sankhara
De boeddhistische term Sankhara (Pali: Saṅkhāra) is een complexe en veelzijdige term die in het boeddhisme verwijst naar de 5e khandha. Deze 5 Kandha's (5 aggregaten) vormen samen de menselijke ervaring volgens de boeddhistische leer. De 5 khandha’s zijn:
| Vorm (Rüpa) 1e Kandha |
Bewustzijn (Viññana) 2e Kandha |
Contact (Phassa) |
Gevoel (Vedanã) 3e Kandha |
Perceptie (Sañña) 4e Kandha |
Oordeel (Sankhara) 5e Kandha |
|---|---|---|---|---|---|
| ogen | oogbewustzijn | oogcontact | - aangenaam - onaangenaam - Neutraal |
objecten | de hieruit voorkomende handeling |
| oren | oorbewustzijn | oorcontact | geluiden | ||
| tong | tongbewustzijn | tongcontact | smaken | ||
| neus | neusbewustzijn | neuscontact | geuren | ||
| tastzin | tastzinbewustzijn | tastzincontact | aanraking | ||
| geest | gevoelbewustzijn | geestcontact | mentaal |
Sankhara wordt vaak vertaald als "mentale formaties", "wilshandelingen" of "karmische formaties". Het verwijst naar alle mentale activiteiten en processen die intentioneel zijn en bijdragen aan de vorming van karma. Dit omvat gedachten, emoties, intenties, verlangens, gewoonten en andere mentale constructies die ons gedrag en onze ervaringen beïnvloeden. In de context van de 5 Khanda's verwijst Sankhara specifiek naar de actieve, wilsgerichte aspecten van de geest die onze acties aansturen en de cyclus van wedergeboorte (saṃsāra) in stand houden. Het is de "motor" achter karma, omdat het de intenties en keuzes omvat die leiden tot daden met gevolgen.
Het Zelf
De khandha’s vertegenwoordigen de componenten van wat we als een "zelf" ervaren, maar volgens het boeddhisme zijn ze vergankelijk en zonder een vaste essentie (anatta). Sankhara als de 5e Khanda omvat:
- Intenties en wil: De bewuste of onbewuste keuzes die leiden tot acties (fysiek, verbaal of mentaal).
- Gewoonten en neigingen: Herhalende patronen in denken en handelen die voortkomen uit eerdere ervaringen.
- Emoties en mentale constructies: Zoals boosheid, verlangen, trots, enz., die de geest conditioneren.
- Karmische krachten: De mentale formaties die de toekomstige ervaringen in deze of volgende levens beïnvloeden.
Voorbeeld
Als iemand boos wordt en uit die boosheid handelt, is die boosheid een Sankhara die een karmisch effect kan hebben. Zelfs positieve intenties, zoals mededogen, vallen onder Sankhara, maar deze kunnen leiden tot gunstige karmische resultaten.
In meditatie, zoals in de Vipassana-praktijk, wordt veel nadruk gelegd op het observeren van Sankhara om hun vergankelijke en onpersoonlijke aard te zien. Dit helpt om gehechtheid aan deze mentale formaties los te laten, wat een stap is richting verlichting (nibbāna).
Sankhara, de 5e Khanda, omvat alle mentale formaties en intentionele activiteiten van de geest die karma vormen en onze ervaringen conditioneren. Het speelt een cruciale rol in hoe we oordelen, handelen en de wereld interpreteren. Door bewustzijn van Sankhara te ontwikkelen, kan men de cyclus van lijden doorbreken. Als je meer specifieke aspecten van Sankhara wilt onderzoeken of een andere term bedoelde met "oordeel", laat het me weten!